BİBERİYE YETİŞTİRİCİLİĞİ

Biberiyenin kimyasal içeriğinde; organik asitler, alfa-hidroksi asitler, polifenoller, mineraller ve uçucu yağ ( (Oleum Rosmarini %1-2,5 ) bulunmaktadır.
Biberiye günümüzde kozmetik, parfümeri, aromaterapi, eczacılık ve gıda gibi birçok alanda kullanılmaktadır. Gıda sanayinde baharat ve yan ürünleri başta olmak üzere, alkolsüz içecek, şekerleme, dondurma gibi ürünlerde kullanılır. Mutfakta taze ya da kurutulmuş biberiye yaprakları, koku ve tat vermek amacıyla et, yemek ve salatalar da sevilerek tüketilir. Biberiye çiçeği arıcılıkta bal üretiminde kullanılır.
Eczacılık sektöründe biberiyeden antioksidan ve ilaç hammaddeleri üretilmektedir. Biberiye uçucu yağı özellikle parfüm, kozmetik ve aromaterapi de çok değerlidir. Biberiye suyunun antiseptik ve ciltte kan dolaşımını hızlandırıcı etkisi vardır, bu nedenle özellikle yağlı ciltlerde saç kepeklenmesini ve dökülmesini engeller. Biberiyeden elde edilen antioksidan maddeler, başta bitkisel yağlar olmak üzere gıda ürünlerinin bozulmasını engellemek amacıyla kullanılır.

Güneşli veya yarı gölge yerler ile ılıman iklim ister. Killi-kumlu, tınlı organik maddece zengin, hafif nemli toprak ister ama kuru bölgelerde de yetişir. Çok sayıda varyete ve forma sahiptir. Kültürü yapıldığında istenilen toprak tipi tınlı topraktır.
Biberiye, sıcağı ve güneşi çok sever (günde en az 4-6 saat güneş), ancak kış mevsiminin aşırı soğuklarına duyarlıdır. Bu nedenle fazla yüksek rakımlarda yetişmez. Bahçelerde, tarlalarda ve kısmen gölgelik yerlerde rahatlıkla yetiştirilir. Toprak isteği yönünden fazla seçici bir bitki değildir. Kültüre alındığında daha verimli ve güneye bakan yamaçlar tercih edilmelidir.

Biberiye çelik ve tohumdan üretilebilir. Biberiye çelikle çoğaltma yolu hem hızlı hem de uçucu yağ verimi için idealdir.
Tohumla üretimi; Ekim-Kasım aylarında 1m2’ye 0.2-2.5 g tohum olacak şekilde fide yastıklarına ekimler gerçekleştirilir. 8-10 haftada yetişen fideler tarlaya şaşırtılır. Çok sert ve çimlenme kabiliyeti düşük tohumları nedeniyle tohumla üretimi yaygın değildir.
Çelikle üretimi; Ana bitkiden 10-15 cm uzunluğundaki sürgünler kesilerek, gelişme hormonu çözeltisinde belirli bir süre bekletilerek fide yastıklarına 50×50 cm aralıklarla dikilir. Yaklaşık 45-50 gün sonra gelişen sağlıklı fideler tarlaya şaşırtılır. En fazla köklendirilmiş sürgün çelikleri ile üretimi yapılır. Köklenme ortamı olarak perlit, kokopit, torf, orman toprağı gibi ortamlar kullanılabilir. Çelikler bitkilerin kış dinlenmesi döneminde ve bitki uyanmadan önce alınmalı ve köklenme ortamına dikilmelidir (Marmara koşullarında Şubat-Mart aylarında).
Ayrıca, erken ilkbahar aylarında yaşlı bitkilerin kök tacından çıkartılan köklü sürgünler de üretim materyali olarak kullanılabilir.

Toprak hazırlığı yapmadan önce, ilk adım olarak toprak analizi yapmak gerekir. Toprağın pH değeri istenen seviyelerde olabilmesi (5,5-7,0 ) için pH düzenleyicileri(tarımsal kükürt veya kireç) kullanmak gerekir. Çok yıllık bir bitki olması nedeniyle organik madde miktarını artırmak, toprak yapısını iyileştirmek için dekar başına 3 ton iyi yanmış gübre ile pH düzenleyici kullanılarak toprak işleme yapılmalıdır. Uzun yıllar toprak işlemesi yapılamayacağı için biberiye fidelerinin dikim işleminden önce tarlayı iyice derin sürerek(dip patlatma) toprağı havalandırmak gerekir. Fide dikiminden önce derin işlenmiş toprak diskaro, rotavatör ve tırmık ile iyice parçalanarak düzeltilmelidir. Taban suyu yüksek arazilerde mutlaka drenaj yapılmalıdır.
Daha sonra dikim öncesi sıra üzerine 15-20 cm derine taban gübrelemesi(10 kg/da DAP veya 20.20.20 Kompoze ile 20 kg/da organik gübre) yapılır. Analiz sonucuna göre besin yetersizliğini gidermek için genellikle fidelerin dikimi sırasında veya dikimden birkaç hafta önce iyice sulama yaparak toprak gübrelemesi yapılır.

Biberiye fideleri ilkbahar ve sonbahar mevsiminde(Eylül-Ekim ve Nisan-Mayıs aylarında) dikimi yapılır. Arazide işaretlenen yerlere en az 7,8,9 cm boyutlu viollerde bitki boyu 8-10 cm olan biberiye fideleri, dikim aralığı 40-50 cm Sıra Üzeri x 100-125 cm Sıra Arası olarak dekara ortalama 2000 adet fide dikilir.
Fideler biberiye bitkisi kök çürüklüğüne karşı hassas olduğundan koruyucu solüsyona batırılarak saksı boyu kadar yere gömülerek dikilir. Dikilen fide diplerine 50 gr/bitki organik gübre atılarak bitki kökleri hava almaması için iyice bastırılarak sıkıştırılır. Dikilen fidelere can suyu verilir.

Fide dikimi yapıldıktan sonra bitkinin toprakla ilişkisini kuvvetlendirmek için belirli aralıklarla yaz aylarında, sıcak ve yağışsız bölgelerde, yaz boyunca 3-4 defa sulama yapılmalıdır. Yeni dikilmiş olan bitkiler (tohumdan veya çelikten elde edilen bitkiler) olgun bitkilerden daha fazla suya ihtiyaç duyarlar. Genç bitkilerin güçlü bir kök sistemi geliştirmek için yapay su kaynaklarına ihtiyaçları vardır.
Bu nedenle dikim yılında dikimden itibaren haftada bir toprağın iyice ıslandığını görerek su verilmelidir. Sonraki yıllarda 15-20 günde bir su verilecek şekilde damla sulama sistemi kurulması fayda sağlayacaktır. Bitkinin üretimini olumsuz yönde etkileyeceği için toprağın uzun süre kuru kalmasına izin vermeden sulama yapılması dekara verimini artıracaktır. Olgunlaşan bitkiler yıllık yağışın 450 mm’nin üzerinde olması şartıyla sulanmadan yağışlara dayanarak su isteklerini giderebilir ve yetişebilirler. Bu durum, aynı zamanda toprak dokusuna ve nem seviyelerine de bağlıdır.
Biberiyenin genellikle aşırı su nedeniyle kök çürüklüğü ve mantari hastalıklara maruz kalması sebebi ile aşırı sulamadan kaçınılmalıdır.

Biberiyede önemli bir bakım yoktur. Biberiye tarlalarında 2-3 yılda bir yanmış çiftlik gübresiyle yapılacak gübreleme, toprak şartlarını iyileştirmeye yardımcı olacağı için son derece önemlidir. Kullanılacak yanmış gübreye yabancı ot ilaçlaması yapılmalıdır. Bunun dışında dekara ortalama 3-5 kg/da makro (N, P, K, Ca) ve mikro (B, Zn, Cu) element içerikli kombine gübreler önerilmektedir. Ancak gübreleme yapılırken toprak analiz sonucuna bakılacak ve eksik kısım bu miktarlara tamamlanacaktır. Toprakta bulunan besin elementlerinin çözülerek bitki tarafından alımını kolaylaştırmak için aralıklarla sulama suyu ile birlikte humik asit uygulaması verim artışı sağlayacaktır.
İlk iki yıl boyunca yabancı ot kontrolü amacıyla çapalama işlemi dışında önemli bir bakım işlemi yoktur. Belirli aralıklarla toprakta kaymak tabakasını kırılması ve yabancı ot temizliği için bitki dipleri çapalanır. Ancak bu iki yıllık süreçte yabancı ot kontrolünün titizlikle yapılması bitki gelişimini olumlu yönde etkileyecektir.
Sonraki yıllarda biberiye bitkisi çevre salgıları ve rekabet şansı vermeyen özelliğinden dolayı yabancı otları baskı altına alacağından mücadeleye ihtiyaç azalacaktır. Biberiyenin üretimini engelleyecek önemli bir hastalık ve zararlısı yoktur. Yalnız bazı yıllarda kök kısımlarında biberiye kök çürüklüğü hastalık etmeni ortaya çıkabilmektedir. Biberiye bitkisinde zararlı böcek barınmamaktadır. Bitki besin elementi eksikliği ve sulamaya dikkat edilmelidir.

Biberiyede hasat zamanı; iklim ve toprak koşullarına, rakım ve yöneye göre değişmekle birlikte, çiçeklenme dönemlerinde çiçekli dal ve yaprak şeklinde hasat edilir.
Güneşi doğrudan görmeyen kuru ortamlarda kurutma işlemi yapılır. Bitki içeriğinde bulunan etken maddelerin zarar görmesi ve bitki bünyesindeki uçucu yağın bitkiden uzaklaşmasını engellemek amacıyla yüksek sıcaklık uygulayarak kurutma yönteminden kaçınılır. Suni kurutma sıcaklığı en fazla 35 ℃’dir. Bu nedenle de gölgede kurutulması tercih edilir. Kurutulan herbada yağ verimi azalırken, uzun süre istifte bekletilen hasat edilmiş taze herbada bozulma ve çürüme gerçekleşmektedir.
Uçucu yağ elde etmek için üretilen biberiye bitkileri tam çiçeklenme beklenmeden yerden 10-15 cm yukarıdan makine ile hasat edilir. Uçucu yağ üretimi için kesilen yaş herba aynı gün içerisinde distilasyon tesisine ulaştırılır.

Biberiye çeşitlerinin verim; bitki boyu, dal sayısı, taze ve kuru herba verimi, uçucu yağ verimi değerlerinin farklı yetiştirme koşullarına ve sulama durumlarına göre değişim gösterdiği belirlenmiştir. Fas klonu (morocco) uçucu yağ ve ilaç yapımında kullanılan etkili madde içeriği ile dekara verimi artıran kardeşlenme sürgün sayısı en yüksek çeşitlerden biridir.
İkinci yıl 1 dekar biberiye tarlasından ortalama 1000-2000 kg/da yaş herba ve 400 -500 kg/da yaprak elde edilir. 5-7 kg yaş yapraktan ise 1kg kuru drog elde edilir. Biberiyede, buhar distilasyonu ile 1000 kg yaş herbadan 1-2,5 kg kadar uçucu yağ elde edilebilmektedir.

Farklı ambalajlarda saklanır, pazarlanır. Satın alınırken iyi saklanmış olmasına, kokusunun azalıp azalmamasına, pestisit kalıntısı ve yabancı ot olmamasına dikkat edilmelidir.